Ülkemizde denetim eksikliği ve hukuki açıklardan kaynaklı olarak birçok dolandırıcılık yöntemi türemiştir. Özellikle son on yıl içerisinde teknolojinin daha erişilebilir olması ve aynı oranda iletişim araçlarının ve yöntemlerinin çeşitliliğinin artmasından dolayı, toplum bu gelişmeleri takip edemez hale gelmekle birlikte, getirdiği risklerin de farkında varamamaktadır.
Teknolojik ürünler son kullanıcı açısından hayatlarımıza büyük kolaylıklar getirmiş olsa da son birkaç yıldır yazılı ve görsel basında sıklıkla karşılaştığımız , eğitimli insanları dahi ağına düşüren telefon dolandırıcılığı ülkemizdeki dijital dolandırıcılık yöntemlerinin en başında gelmekte ve vatandaşı en çok mağdur eden yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır.
SİSTEM NASIL İŞLER?
Veri Toplama : Veri madenciliği (data mining) hedef belirlemede en önemli unsurdur. İnternette alışveriş yaptığınız bir market , sosyal medyada memnuniyetinizi belirttiğiniz bir restoran, hatta ürünlerini çok beğendiğiniz bir giyim markası için sosyal medyada yaptığınız basit bir yorum dahi veri madencileri için bulunmaz bir nimet olabilir.
Tek bir isim, tek bir telefon numarası ya da tek bir e-posta adresi veri madencilerinin sizinle ilgili birçok veriye ulaşabilmesi ve sizinle ilgili “bilgi” boşluklarını doldurabilmesi için yeterlidir. İnternetten karma toplanan veriler haricinde ellerinde yüksek miktarda işlenebilir veri (data) olan şirketler el altından ya da internet ortamında hiç okumadan onayladığımız üyelik sözleşmelerinden yetki alarak sizin bilgilerinizi üçüncü şahıs ve şirketlere ücreti karşılığında satmaktadır. Bu toplama bilgiler telefon dolandırıcılığının ana enstrümanıdır.
Sosyal Mühendislik : Dolandırıcılar satın aldıkları veya karma olarak topladıkları verilerden ellerindeki en uygun ve en dolgun veriye sahip kişileri seçerek telefonla arar ve çalışmalarına başlar. Ülkemizde kredi kartı borcunu düzenli olarak ödeyen kişi sayısı yüksek oranlarda ve bu durum, dolandırıcıların sizinle iletişime geçerek “kredi kartı borcunuzu düzenli ödediğiniz için hediye telefon kazandınız” şeklinde girizgah yapmaları için bile yeterlidir.
Piyasada genel olarak kullanılan “hediye kazandınız”, “geçen sene ücretsiz sağlık sigortası yaptırmıştınız ama bu yıl ücretli ve şu kadar borcunuz var”, “sözleşmeden dolayı ödemediğiniz takdirde icraya verileceksiniz”, “emniyet müdürlüğünden arıyoruz, hesabınızdan terör örgütüne para gönderilmiş veya telefonunuz teröristlerin elinde”, “hakim veya savcıyız, hakkınızda dava var” gibi “yaratıcı” yöntemler ile genel olarak hedefteki “kurban”ı korkutarak para talep edilmektedir.
Bunların dışında, önceden belirttiğim gibi “ödemelerinizi düzenli yaptığınız için hediye telefon kazandınız, ancak kargo ücreti için kredi kartı bilgilerinize ihtiyacımız var” şeklinde nispeten daha naif yöntemleri de tercih edebilirler. Eğer bir şekilde bu senaryoya inanarak bilgilerinizi verdiyseniz geçmiş olsun.
Birçok dolandırıcılık yöntemi hukuki kılıfa sokulamaz ve dolandırıldıysanız dahi haklarınızı aramak için hukuki kanallar açıktır. Ancak bazı yöntemler var ki, kanuna kitaba uygun ve hakkınızı aramanız neredeyse imkansız.
FATURALI SATIŞ
Son zamanlarda kendisini polis, hakim, savcı olarak tanıtarak para isteyen şahıslar, Emniyet Genel Müdürlüğü’nün düzenli aralıklarla GSM abonelerine yolladıkları bilgilendirme mesajları sayesinde büyük oranda engellendi. Ancak, şimdi dolandırıcılık vergi dairesine kayıtlı, hukuka uygun merdiven altı firmalar aracılığı ile yapılmakta.
Vatandaşı “hediye kazandınız” dalaveresi ile kandırdıktan sonra hediyenin gönderilmesi için, çeşitli bahaneler sunularak ücret talep edilmekte ve kredi kartı bilgilerinizi isteyerek veya havale gibi yöntemlerle sizden ücret talep etmektedirler. Aslında, sizden hediye adı altında gönderecekleri ürünün ücretini tahsil ederek, sizi faturası ile birlikte bambaşka bir ürün satın almaya teşvik etmektedirler. Bu şekilde yapılan iş dolandırıcılık değil, faturası kesildiği için satış olur. Satış esnasında hatalı bilgilendirildiğinizi ispatlayamadığınız takdirde, hukuk çaresiz kalmaktadır ve istemediğiniz bir ürün ile baş başa kalmanız muhtemeldir.
RIZA GÖSTERME
Belirttiğim yöntemler dışında, halk arasında konuşulan ancak aslı olmayan hikayeler vardır. “X numara ararsa açmayın sana fatura yazar” ya da “şu numaraya mesaj attım faturam kabarık geldi” gibi halk arasında konuşulan masalları ciddiye almayın.
Telefonla arandığınızda yabancı bir ülke numarası değilse açmaktan korkmayın; çünkü size ulaşmaya çalışan acil durumdaki bir yakınınız olabilir. Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde sizin rızanız ve onayınız olmadan size hiçbir şekilde ek ücret faturalandırılamaz. GSM operatörleri ve sabit operatörler bu konuda çok hassastır ve gerekli önlemleri almışlardır.
GSM operatörleri ve Sabit Operatörler dolandırıcılığın önüne geçmek için çeşitli onay mekanizmaları geliştirmiştir. GSM operatörleri katma değerli servislerden (Mobil Ödeme, Logo, Melodi vs. gibi) ücreti karşılığı faydalanmanız için size göndereceği mesaja “evet” yazarak onaylamanızı ister. Sabit Operatörler ise sözleşme, dijital imza ya da sesli kayıt yöntemi gibi yöntemlerle ücret karşılığı hizmet alımını onayladığınızı tartışılmayacak şekilde kayıt altına alır.
Farklı durumlarda farklı olasılıklar bulunsa da dolandırıcılığın temel unsuru sizin rıza göstermenizdir. Bir anlık boşluk veya düşüncesizlik çok büyük sorunlara sebep olabilir.
NE YAPMALI
Çözüm olarak…
Öncelikle vatandaşın haklarını bilmesi, öğrenmesi ve sorun yaşadığı anda nereye başvuracağını bilmesi çok önemlidir.
Emniyet Genel Müdürlüğü Bilişim Suçlarıyla Mücadele Daire Başkanlığı bu konuda muazzam bir çalışma yürütmekte. Dolandırıldığınızı veya dolandırılmak üzere olduğunuzu düşünüyorsanız, öncelikle yetkililerle irtibata geçmeniz ve bilgi almanız en doğrusu olacaktır.
Sizi arayan kişi eğer dürüst ve samimi ise beş dakika sonra aramasında bir sakınca olmayacaktır. Bu beş dakika içerisinde sizi arayan numarayı internetten sorgulayarak küçük bir araştırma yapmak ya da dolandırılmak üzere olduğunuzu düşünüyorsanız veya daha ciddi bir iddia ile karşı karşıyaysanız 155’i arayarak bilgi almanız sizin faydanıza olacaktır.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un “Ticari Reklamlar ve İlanlar” başlıklı 16. maddesinde, aldatıcı reklamdan sorumlu tutulacak kişiler belirlenmiştir. İlgili maddenin ilk fıkrasına göre, “ticari reklam ve ilanların kanunlara, Reklam Kurulunca belirlenen ilkelere, genel ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına uygun, dürüst ve doğru olmaları esastır” denilmektedir. Aynı maddeden devamla, tüketiciyi aldatıcı, yanıltıcı veya onun tecrübe ve bilgi noksanlıklarını istismar edici reklam, ilan ve satış yapılamayacağı da düzenlenmiştir. Müşteriyi hatalı bilgilendirme vasıtası ile yapılan satışlar suçtur, benzer durum başınıza geldiyse adli mercilere başvurmanız en doğru karar olacaktır.
Elinize vaat edilenden ya da istediğinizden farklı bir ürün geldiyse; yani kandırıldığınızı düşünüyorsanız, Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği Cayma Hakkı Kapsamında 15 gün içerisinde aldığınız ürünü iade etme hakkına sahipsiniz. Özellikle hediye adı altında vatandaşı kandırarak yapılan satışlarda tek hukuki dayanağınız budur ve adli kanallara başvurma hakkınız vardır.
Hakim, Savcı, Polis, Jandarma gibi kolluk kuvvetleri veya adli makamlar hiçbir zaman ve hiçbir nedenle sizlerden elden ya da banka havalesi yolu ile para istemez. Bu tarz bir durumla karşılaştığınızda başvurmanız gereken ilk nokta yine Bilişim Suçlarıyla Mücadele Daire Başkanlığı olmalıdır.
“Borcunuz var, ödemezseniz icraya veririz” şeklinde yapılan tehditleri ciddiye almayın, hakkınızda gerçekten bir icra takibi varsa icradan önce ikametgah adresinize kesinlikle tebligat yapılır veya avukatlık bürosu tarafından aranıp bilgilendirilirsiniz. Bu noktada sizi arayan kişiden dosya numaranızı ve hangi icra dairesinde olduğunu öğrenmek ve bu dosya numarasını ilgili icra müdürlüğünü arayarak sorgulatmak faydalı olacaktır.
Altına imza atmadığınız hiçbir sözleşmenin hukuki olarak bağlayıcılığı yoktur. Sizi telefonla arayarak “geçen sene ücretsizdi ancak bu yıl ücretli şeklinde” “satış yapmaya çalışan” firmalar, sizi icraya vermekle tehdit ederse ve ellerinde altına imza atmadığınız bir sözleşme yoksa ciddiye almayın.
Son olarak…
Vatandaşın üzerine düşen sorumluluk; uyanık olmaktır. Herhangi bir sebepten dolayı bir firma size hediye gönderecekse sizden kargo ücreti, vergi, sözleşme harcı vs. gibi ücretler talep etmez. Sizin onayınız olmadan GSM hattınız veya sabit hattınız üzerinden sizi arayan hiç kimse size herhangi bir ücret yükleyemez.
Sizden aklınıza yatmayan bir şekil ya da usullere aykırı yöntemlerle para talep eden kişileri ve aradıkları numaraları internetten sorgulamak sorununuzu başlamadan çözecektir. Bilginin para demek olduğu dijital çağda , kendinizi nasıl savunacağınızı bilmiyorsanız, kişisel bilgilerinizi güvenmediğiniz şahıs ya da şirketlerle paylaşmaktan ya da kamuya açık şekilde yayınlamaktan kaçınmanız önemlidir. Aksi halde ve en iyi ihtimalle günde birkaç kez çalan ve sizi rahatsız eden telefonlar rahatınızı kaçırabilir. Daha vahimi ise saatlerce çalışarak kazandığınız paranız elinizden alınabilir.
Telefon Dolandırıcılığı Hakkındaki Sorularınızı Bekliyoruz.
* İletişim kurmak amacıyla istediğimiz iletişim bilgileriniz kesinlikle üçüncü şahıslarla paylaşılmayacaktır. Ayrıca Avukatlık Kanunu ve TBB Meslek Kuralları gereği sorularınız gizli kalacaktır.
